|
devrimci bir sanatçı U. Deniz İşçi sınıfının ve emekçi halkların, burjuva egemenler tarafından her türlü baskı ve sömürüye maruz bırakıldığı kapitalist sistemde, tavrını sınıftan ve halktan yana koyan bir sanatçı olmak bedel ödemek demektir. İşkence görmek, yüzyıllık hapis cezalarına çarptırılmak, asılmak, kurşuna dizilmek, bile bile ölüme terkedilmek, diri diri yakılmak, yargısız infazlarda katledilmek demektir... Neruda’nın, Brecht’in, Lorca’nın, Vaptsarov’un, Chaplin’in, Jara’nın, Robeson’un, Nazım’ın yaşamları buna tanıktır... Nesimi’nin, Pir Sultan’ın, Hasan Hüseyin’in, Enver Gökçe’nin, Ahmet Arif’in, Yılmaz Güney’in yaşamları da... Ve işte, o yaşamlardan biridir Ruhi Su’nun yaşamı. Yaşadığımız toprakların tarihi pek çok onurlu ozanın yasaklarla, baskılarla, işkencelerle ve acılarla dolu yaşamına da tanıklık eder. Kimisi Osmanlı’nın zalim sultanlarına karşı sazıyla sözüyle savaşmış, kimisi ‘katli vaciptir’ fetvasını hiçe sayarak doğru bildiği yoldan şaşmamıştır. Kimisi zalimlerin yüzüne “Yürü bre Hızır paşa/Senin de çarkın kırılır/Güvendiğin padişahın /Onun da tahtı devrilir” dizeleriyle haykırmış, kimisi “Ferman padişahınsa dağlar bizimdir” diyerek meydan okumuştur. Yakın tarihimizde ise onların onuruna erişebilen pek az ozan vardır. Bu ozanların başında da Ruhi Su gelir. Öksüzler yurdundan Opera’ya... 1912 yılında, Ermeni bir ailenin çocuğu olarak, Van’da dünyaya geldi Ruhi Su. Annesini ve babasını hiç tanımadı... Kendi deyişiyle “Birinci Dünya Savaşı’nın ortada bıraktığı çocuklardandı”. Ona sahip çıkan yoksul bir ailenin yanında Adana’ya geldiğinde henüz bebekti. On yaşına bastığındaysa artık öksüzler yurdunda kalıyor ve yatılı olarak okula devam ediyordu. Sonrasında hep yatılı okulda okudu Ruhi Su, konservatuarı bitirene dek... Sefalet içinde geçen ilk çocukluk yıllarının ardından, öksüzler yurdu yeniliklerle dolu bir başlangıç oldu yaşamında. Yine kendi deyişiyle “Oyun diye bir şey olduğunu ilk bu dönemde öğrendi” Kemanla da ilk kez öksüzler yurdunda tanıştı. Türkü söylemeyi seviyordu ve yetenekliydi. Bu yeteneği ve daha da önemlisi müziğe olan tutkusu Ruhi Su’yu Müzik Öğretmenliği Okulu’na girmeye yöneltti. Çeşitli zorlukların ardından bu okula girmeyi başaran Ruhi Su, sonradan eğitimini o yıllarda yeni açılmış olan Ankara Devlet Konservatuarı Şan Bölümü’nde sürdürmeye karar verdi. Klasik batı müziği eğitimi aldığı bu okulu tamamladıktan sonra, bir süre Hasanoğlan Köy Enstitüsü’nde müzik öğretmeni olarak görev yaptı. Ardından Devlet Operası’nda opera sanatçısı olarak işe başladı Bu yıllarda sahnelenen pek çok operada rol aldı. Bir opera sanatçısı olarak gösterdiği başarıyla müzik çevrelerine kısa süre içinde kendini kabul ettirdi. Fakat Ruhi Su, bir yandan aryalar söylerken diğer yandan da türkü söylemekten geri kalmıyordu. Dost ortamlarında ve davetlerde söylediği parçaların içinde mutlaka türküler de ye alıyordu. Aldığı eğitimin de etkisiyle farklı bir tarzda söylediği bu türküler kısa sürede ses getirdi ve bir süre sonra ‘bas bariton’ Ruhi Su’nun sesi, radyo programlarından duyulmaya başlandı Burjuvazinin değil, emekçi halkların sanatçısı Ruhi Su’nun sesi yalın bir söyleyiş taşıyordu. Türküler ayrı bir renk kazanmıştı onun sesiyle. Kabukları kırıp öze giden, özle sözü bir eden bu ses, gücünü halk sevgisinden ve sabırlı bir çalışmadan alıyordu. Nitekim radyoda yaptığı programlar halkın büyük ilgisini çekti. Öyle ki, insanlar program sırasında telefonla arıyor, Ruhi Su’yu evlerine çay içmeye, yemek yemeye davet ediyorlardı. Kısa bir süre sonra, klasik batı müziği kültürüne henüz yabancı olan bir ülkede halkının sevgisini kazanmış bir opera sanatçısı olarak dünyanın da ilgisini üzerine çekti. Yurtdışından davetler almaya başladı. Ruhi Su gittiği yolun ne denli doğru olduğunu anlamıştı. Bundan sonra da bu yolda devam edecekti. Bir aydın sorumluluğuyla sanatını halkı için yapacak, safını emekçilerden yana tutacaktı. Eğitimini, bilgisini ve yeteneğini bu bilinçle iyice yoğurarak türkülerle dolu bu yoldaki yürüyüşünü sürdürdü. Pir Sultan’dan Karacaoğlan’a, Yunus Emre’den Dadaloğlu’na; söylediği türkülerin anlam ve içeriği onun dünya görüşünü şekillendirdiği gibi, dünya görüşü de bu türküleri daha çok sevip sahiplenmesinde belirleyici oldu. Kuşkusuz Ruhi Su, halkına karşı bir sorumluluk bilinciyle hareket ediyor olmasaydı, bir opera sanatçısı olarak kalabilirdi. Çünkü o alanda kendini kanıtlamış bir isimdi. Hazır belli bir güce ve saygınlığa erişmişken elit burjuva çevreler içindeki yerini daha da sağlamlaştırmayı tercih edebilirdi. Fakat o halk türkülerinin doğru bir şekilde söylenişi üzerine çalışarak, onları zenginleştirmeyi, onun gerçek tadını ve anlamını halka yeniden ulaştırmayı misyon edindi. 1951 tevkifatı Bir yandan bu misyonun gereklerini yerine getirmek için çalışmalarını sürdüren Ruhi Su, bir yandan da siyasi faaliyetlerine devam ediyordu. Örgütlü olmanın gerekliliğini her fırsatta savunan sanatçı, kendi yaşamında da örgütlü olmaktan asla kaçınmadı. Hem de bunu en ileri noktada gerçekleştirdi. Partili bir sanatçı olarak, gönül verdiği türkülere ve halk kültürüne yeniden eğildi… Ülkede Hitler faşizminin gölgesinin kol gezdiği ve komünistlerin teker teker toplanarak işkence tezgahlarına yatırıldığı günlerde, egemenlerin saldırılarından o da payını aldı. 1951 tevkifatında gözaltına alınanlar arasında Ruhi Su da vardı. Sansaryanhan’da haftalarca işkence gördükten sonra, 1952’de “komünizm propagandası” yapmaktan yargılanarak 5.5 yıl ceza aldı. Ezgileri susturulamayan bir yürek… Yaşamı boyunca emperyalizme ve işbirlikçilerine karşı duyduğu öfkeyi son nefesine kadar haykırmaktan kaçınmayan, sosyalizme olan inancını hep canlı tutan ve bu yüzden sayısız bedeller ödeyen devrimci bir ozandı Ruhi Su. Ne sanatından, ne dünya görüşünden yaşamı boyunca ödün vermedi ve bundan dolayı büyük acılar çekti. Onu ve güçlü sesini yok etmek isteyen egemenler ellerinden geleni yaptılar: Demir parmaklıklar ardına hapsettiler. Sürgüne yolladılar. Konservatuardaki hocalık görevine, Devlet Operası’ndaki işine son verdiler. Plaklarını, kasetlerini yasakladılar. Yurtdışından aldığı konser ve hocalık tekliflerini engellemek için pasaport vermediler. Yakalandığı amansız hastalığın tedavisi için bile yurtdışına çıkmasını engellediler. Onu bile bile ölüme terkettiler. Ruhi Su, devrime ve sosyalizme inanmış bir sanatçı olmanın bedelini yaşamıyla ödedi. 20 Eylül 1985’te aramızdan ayrıldı. Ezgili yüreğinden taşan ses ise kulaklarımızda yankılanmaya devam ediyor... İnsan ve emek Bir sergiyle geldi bahar Benim memleketimde bugün Bir gece kulübünde bugün Ama benin memleketimde bugün Belki bu nedenle, yazık Ruhi Su |
