7 Eylül '02
Sayı: 35 (75)


  Kızıl Bayrak'tan
  "Stratejik müttefik"e stratejik uşaklık
  Alevi emekçilere kurulan tuzak...
  İttifak arayışları hangi ihtiyacın ürünü?
  CHP operasyonu sürüyor
  Emperyalist saldırganlık ve İsrail siyonizmi
  Devlet İMF programına sadakatte kararlı...
  Her düzeyde eşit ve parasız eğitim hakkı!
  Kayıt parası, katkı payı soygununa son!
  Seyhan Belediyesi'nde biten grevin ardından...
  Fatma Tokay Köse, hayat kurtarma işkencesi altında şehit düştü
  Topyekûn saldırıya karşı sınıf seferberliği!/2
  Tekellerin aşırı kâr hırsı insanlığı felakete sürüklüyor
  Dünyanın en büyük zirvesi fiyaskoyla sona erdi
   Fakirlere "vah vah" toplantısı
   6-7 Eylül olayları...
   1 Eylül eylem ve etkinliklerinden...
   Pendik İşçi Kültür Evi açıldı...
   Sosyal bir devrim için saygılarımızla"
   Barış ve Kürtler...
   Afganistan'da işler sarpa mı sarıyor?
   Mücadele postası

Bu sayının PDF formatını download etmek için tıklayın

 
Kontr-gerillanın kirli savaş tarihinden bir sayfa:

6-7 Eylül olayları...

A. Ersin

6-7 Eylül olayları olarak anılan vahşeti bugün bile kelimelere dökmek zordur. Zira yaşananları anlatabilmek, aradan geçen onyıllara rağmen kolay değil. Biz burada yaşananlar hakkında kabaca bir fikir vermeye çalışmakla yetineceğiz.

Bugünden bakıldığında 6-7 Eylül’ün üzerine söylenecek olan, olayların Kıbrıs dolayısıyla çıktığıdır. Fakat bu yerleşmiş kanı gerçekliğin yalnızca küçük bir parçasıdır. Oysa ki bu iğrenç provokasyon yakın tarihteki birçok şeyi anlamak açısından anahtar rolü görebilecek önemdedir. 6-7 Eylül’ün gerçekliğini anlamak, o dönemin somutunda Türk burjuvazisinin düzen ve devlet gerçekliğini, emperyalizmle ilişkilerini ve Kıbrıs sorunundaki tutumunun arka planını anlamak demektir. Bu yönleriyle o günden bugüne de ışık tutacak nitelikledir.

Basının katkısıyla hazırlanan provokasyon

1955’te yaşanan olaylar esasta iki ilde meydana gelmiştir, İstanbul ve İzmir. İstanbul’da yaşanan olayların fitili, (sahibi o zamanki adı MAH olan MİT’in hizmetinde çalışan) İstanbul Ekspres gazetesi tarafından ateşlendi. Fakat geçmeden belirtelim, olayların zemini bir bütün olarak dönemin mehmetçik basını tarafından (özellikle Cumhuriyet, Tercüman, Hürriyet ve Yeni Sabah) önceden hazırlanmıştır. Yaratılan Rum karşıtı hava bilinçli olarak sokaklara da yansıtılmıştır. Olayların bir tek zamanı bilinmemektedir. Patlayacak bombanın fitili 6 Eylül tarihli İstanbul Ekspres’in 2. baskısınca ateşlenir. Geçmeden ekleyelim, bu gazete normalde 20-30 bin basmaktadır, ancak bu sefer 290 bin basmıştır. Sonradan ifade edilenlere göre bu miktarda bir baskı o dönemin teknikleriyle birkaç günde gerçekleştirilebilirdi. Bu bilgilerin sonucu olarak “2. baskının” daha önceden hazırlandığ sonucuna varabiliriz.

Gazetenin manşet haberi Atatürk’ün Selanik’teki evinin bombalandığıdır. Tabii ki bunu Yunanlıların yaptığı aşikardır! Kıbrıs bahanesiyle tansiyonun doruğa çıkarıldığı, İngiltere’nin daveti, Türkiye ve Yunanistan’ın katılımıyla gerçekleşen Kıbrıs Konferansı’nın devam ettiği bir zamanda, böyle bir haber bardağı taşırmaya aday bir damla niteliğindedir. Manşetin altında ise yine istihbarat örgütünün içinde yuvalandığı iki örgütün yetkililerinin tehdit içeren açıklamaları vardır. Kıbrıs Türktür Cemiyeti’nin (KTC) Milli Amele Teşkilatı (MAH) Genel Sekreteri Kamil Önal, “Mukaddesata el uzatanlara bunu çok pahalı ödeteceğiz... Ödeteceğimizi söylemekte artık bir mahsur görmüyoruz.” İstanbul Yüksek Okul Talebeleri Birliği (İYOTB) Başkanı Bahaettin Erton ise, Atat¨rk’ün evini “tahrip etme küstahlığında bulunanlara gerekli cevabı vermekte bir an gecikmeyecek”lerini söylemektedir.

Bombalama olayı elbette tümüyle bir kontr-gerilla provokasyonudur. Bombalanan ev Türk Konsolosluğu ile aynı bahçededir. Bombalar Selanik Başkonsolos Yardımcısı Ali Tekinalp tarafından götürülmüştür. Sonradan MİT’te çalışacak ve Nevşehir Valisi yapılacak olan Oktay Engin’in azmettirmesi ile, konsolosluk hizmetlisi Hasan Uçar tarafından bombalar eve konulmuştur.

Gazetenin yaygın dağıtımı sonrasında, KTC ve İYOTB tarafından Taksim’de izin alınmadan miting yapılır. Miting sonrasında yağma ve vahşete başlanır. İlkin Rumlar’a ait mekanların cam ve çerçevelerinin indirilmesiyle başlanır. Fakat zannetmeyin ki fevri hareket edilmektedir. Muhtarlardan alınan bilgiler ışığında Rumlar’a ait mekanların duvarları önceden kırmızı haçlarla işaretlenmiştir. İstanbul’un 52 ayrı yerinde aynı anda yangın çıkarılmıştır. Olaylar için şehir dışından adam getirtilmiştir. Adam getirtilen şehirlerden biri Eskişehir’dir. Olaylarda kullanılan tahrip aletleri de tek tiptir. Kamyonlarla vatan evlatlarının (!) hizmetine sunulan sopa, balta, kazma gibi aletler tek tiptir. Yine camilerde birbirine benzeyen vaazlarla cemaat Rumlar’a karşı kışkırtılmıştır.

Yine dönemin gazetelerinden öğrendiğimize göre, kolluk güçleri öncesinde Rumlar’ın yoğun olarak yaşadığı semtlerde, kilise vb. yerlerde yoğun güvenlik önlemleri almıştır. Fakat olaylar sırasında ne hikmetse müdahalede bulunmazlar. Ordunun tankları gösteriler sırasında kürsü görevi görür. Polis ise yardım isteyenlere alaylı cevaplar verir. Üniformalı polisler yağmaya bizzat katılmıştır. Katılmadıkları yerde ise ya yol gösterici olurlar ya da sessiz kalırlar.

Olayların İstanbul’daki bilançosu genellikle şöyle ifade edilmektedir: 3 ölü, 30 yaralı, 200’e yakın tecavüz vakası, 74 kilise, 1 havra, 8 ayazma, 3 manastır, 3584’ü Rumlar’a ait olmak üzere 5583 işyeri ve ev yağmalanmış, yakılmış, yıkılmıştır.

İzmir’de yaşananlar İstanbul’a göre çok küçük çaptadır. 8 Eylül tarihli Hürriyet gazetesi İzmir’de yaşananların bilançosunu şöyle verir: 14 ev, 6 dükkan, 1 pansiyon, Yunan Konsolosluğu, Katolik Kilisesi, İngiliz Kültürevi yakılmıştır. Dönemin İzmir gazeteleri ise 7 kişinin ağır, 50 kişinin hafif yaralı olduğunu yazar.

“6-7 Eylül bir Özel Harp işiydi ve
muhteşem bir örgütlenmeydi...”

Olayların hemen sonrasında basın yaşananları “milli galeyan”, “duygusal halk tepkisi” gibi ifadelerle göklere çıkarır. Fakat aradan bir gün bile geçmeden basının bu tavrı tersine döner. Olaylar bu sefer “çapulcu yağması” ve “olaylarda komünist parmağı” şeklinde nitelenir. Bunun nedenini anlamak için 1960 yılında görülen Yassıada davası duruşma tutanaklarına bakmamız gerekiyor. Tutanaklarda dönemin Başbakan Yardımcısı Fuat Köprülü, bu aklı o sırada tesadüfen (!) Türkiye’de bulunan CIA şefi A. Dulles’in kendilerine verdiğini söyler.

Olaylardan sonra İstanbul ve İzmir’de örfi idare (olağanüstü hal) ilan edilir. Bu arada olaylarda üzerine düşeni fazlasıyla yapan basının örfi idareden çok çektiğini de belirtelim.

Yunanistan’ın tepkisi üzerine İzmir’de olaylar sırasında yakılan Yunan bayrağı hükümetin bir bakanı tarafından yeniden göndere çekilir.

Cumhurbaşkanının himayesinde ve başbakanın gözetiminde İzmir ve İstanbul’da zarar görenlere yardım komiteleri kurulur. Bu yolla toplanan yardımlar yetmeyince zarar görenlerin zararlarının tazmini için bir kanun çıkarılır. Fakat ne hikmetse kanunla hükümetin emrine verilen 60 milyon TL’nin 2 milyonu kullanılır. Oysa ki zarar 60 milyonun birkaç katı para ile bile karşılanmayacak düzeydedir.

Geçmeden belirtelim; bazı tepkiler göstermesine rağmen, Yunanistan Türkiye ile NATO politikaları temelinde hayat bulan askeri ve stratejik işbirliğini bozmamayı yeğlemiştir.

Olaylar sonrasında İstanbul’da 6 bin kişi, İzmir’de 424 kişi gözaltına alınır. Fakat İzmir’de 9, İstanbul’da sınırlı sayıda kişi yağma ve çapulculuk suçundan cezalandırılmıştır.

Olaylar Aziz Nesin’in de aralarında bulunduğu 45 kişilik listede yer alanlara yıkılmaya çalışılır. Aceleye gelen listede o tarihten önce ölmüş olanlar, olaylar sırasında askerde olanlar da vardır. Fakat olaylar sırasında İstanbul’da 5 adet uluslararası kongre olduğundan, kongreleri izlemeye gelen gazeteciler kanalı ile olaylar dünyada geniş yankı bulur. Aziz Nesin, bu sayede olayların sorumlusu olarak “ipten kurtulduklarını” söyler. Çünkü dönemin İstanbul Örfi İdare Komutanı N. Aknoz yargıçlarla yaptığı toplantılarda 45’likleri “salkım salkım” asılı görmek istediğini söylemektedir.

27 Mayıs sonrası Yunanistan’ın verdiği nota üzerine, darbeciler bir 6-7 Eylül davası peydahlar. Dava sonucunda dönemin Başbakanı A. Menderes ve Dışişleri Bakanı Fatih Rüştü Zorlu 6 yıl, olaylar sırasında omuzlarda taşınan İzmir Valisi Kemal Hadımlı ise 4,5 ay hapis cezasına çarptırılır.

Fakat bu davanın asıl sonucu farklıdır. Dava ile olayların sorumluluğu devrilen Demokrat Parti (DP) yönetimine yıkılmıştır. 27 Mayıs darbesine biçilen ilerici misyonların da etkisiyle bu sol kesimde de kabul görmüştür. Oysa ki gerçeklik bambaşkadır. Elbette ki DP’nin olaylardaki sorumluluğu açıktır. Olayların gerçek örgütleyicileri ise farklıdır. Olaylar CIA yönlendiriciliğinde kontr-gerilla tarafından örgütlenmiştir. Ordu, polis, istihbarat, muhalefet, basın, üniversite gibi düzenin temel kurumları, o zamanki ismi Seferberlik Tetkik Kurulu olan Özel Harp Dairesi’nin komutasında olaylarda yer almıştır.

Özel Harpçi general Sabri Yirmibeşoğlu, ‘90’lı yıllarda gazeteci Fatih Güllapoğlu’yla yaptığı bir ropörtajda açıkça, “6-7 Eylül bir Özel Harp işiydi ve muhteşem bir örgütlenmeydi. Amacına da ulaştı.” demekte bir sakınca görmemiştir.

Amaçlanan neydi?

“CHP döneminde başlayan ABD ve Batı’yla yakınlaşma süreci, 1950 seçimleri ve DP iktidarı döneminde artarak sürdü. DP’nin dış borçlanmaya dayalı ekonomi politikası ve 1952’den itibaren NATO üyeliğine dayalı savunma politikasının bedeli, Türkiye’nin siyasal kararlarda Washington’a bağlanması oldu. DP döneminin dış politika anlayışı ‘ABD eşittir NATO, NATO eşittir ulusal politika, ulusal politika eşittir ABD’ biçiminde özetlenebilir hale geldi” (Melek M. Fırat, Türkiye’nin Kıbrıs Politikaları (1945-1960), Toplumsal Tarih, Eylül 2000, s. 23).

Bu koşullar altında Türkiye, İngiltere tarafından Londra Konferansı’na çağrılmakla Kıbrıs sorununda resmen taraf haline getirilmiştir. Çünkü 2. emperyalist paylaşım savaşı sırasında başlayan ve artık İngiltere’yi zorlayan bir mücadele vardır. Kıbrıs Rumları’nın bağımsızlık mücadelesi. Adayı stratejik önemi dolayısıyla bırakmak istemeyen İngiltere, denge unsuru olarak masaya o güne kadar güdümünde hareket eden Türkiye’yi ve Kıbrıs Türkleri’ni sürmüştür.

Oysa ki Türkiye o güne kadar Kıbrıs’ta yaşananları İngiltere’nin içişi olarak nitelemiştir. 6-7 Eylül olaylarıyla amaçlananlardan biri burada karşımıza çıkıyor. Dünya kamuoyuna Türkler’in Kıbrıs’a ilgisini kanıtlamak.

Diğer taraftan 6-7 Eylül olayları, Türk burjuvazisinin büyük oranda azınlıkların elinde bulunan sermaye birikimini gasp etmesinde büyük rol oynamıştır. Bilinen birşeydir, iktidarı alan güçsüz Türk burjuvazisi bu güçsüzlüğünü iktidarı elinde bulundurmanın olanaklarıyla, özellikle şiddetle aşmaya çalışmıştır. CHP iktidarında uygulanan varlık vergisi ile azınlıkların elinde bulunan sermaye birikimlerine büyük darbe vurulmuş, fakat bu yetmemiştir. 6-7 Eylül olayları bu açıdan bir başka adım olmuştur. Çünkü sonrasında azınlıkların gayrimenkulleri gasp edilmiştir. Rumlara el çektirilmesinden dolayı piyasada doğan boşluk Türk burjuvazisi tarafından doldurulmuştur. Bu açıdan 6-7 Eylül devlet eliyle burjuvaziyi palazlandırmak politikasının bir uzantısı sayılabilir.

Olayların ardındaki uluslararası güç yukarıda da ifade ettiğimiz gibi ABD’dir. ABD bu şekilde Kıbrıs’ta İngiltere’nin oynadığı hakim role sekte vurmuştur. Bilindiği üzere olaylar İngiltere’nin çağrısıyla Yunanistan ve Türkiye’nin katılımıyla gerçekleşmekte olan Londra Konferansı sırasında gerçekleşmiştir. ABD emperyalist dünyanın yeni önderi olarak Kıbrıs’ta sürecin dışında kalmayacağını uydusu haline gelen Türkiye aracılığıyla göstermiştir.

Burada Türkiye’nin çelişik bir konumu olduğu açıktır. Çünkü gün geçtikçe ABD’ye bağımlılığı artan Türkiye, Kıbrıs sorununda o güne kadar İngiltere’nin güdümünde hareket etmiştir. 6-7 Eylül olaylarındaki CIA parmağı bu çelişik durumun nasıl çözüldüğüne de ışık tutuyor.

***

6-7 Eylül olayları ile birlikte yeni bir gelenek başlar. Ülkedeki Rumlar Kıbrıs sorununun bir aracı haline gelir. Devlet artık Kıbrıs sorunundaki gelişmelere bağlı olarak, gerekli gördüğünde vatandaşı Rumlar’a baskı yapar. Bu politikanın sonucu olarak ülkedeki Rumlar’ın sayısı oldukça azalmıştır. Gelinen yerde yüzlerle ifade edilmektedir. Düşünün ki, devlet verilerine göre 1924’te İstanbul’un nüfusu 1 milyonken, bunun 280 bini Rum ve ayrıca 26 bini ise Yunan uyruklu Rum’dur. Bugün İstanbul’un nüfusu 10 milyonu aşmıştır ve bunun ancak bir kaç yüzü Rumlar’dan oluşmaktadır!

6-7 Eylül olayları ile bir halkları mozaiği paramparça edilmiştir. Yüzyılların biriktirdiği tarihi değerler tahrip ve yağma edilmiştir. Çeşitli halkların yüzyıllar içinde yarattığı birarada yaşama kültürü dinamitlenmiş, komşu komşuya saldırtılmış, komşunun malı komşusuna yağmalattırılmıştır. Tüm bunlar emperyalizmin ve Türk burjuvazisinin kirli emellerinin sonuçlarıdır.



Bombalama olayı ve bir "kahraman"ın hayatı

6-7 Eylül olaylarını başlatmak için Atatürk'ün evinde konulan bombanın bir provokasyon olduğu daha sonra ortaya çıkmıştır. Selanik'in Islahata Mahallesi'nde bulunan bu ev Selanik'teki Türk Konsolosluğu ile aynı bahçe içindedir. Polis koruması altında bulunan bahçeye izinsiz giriş yasaktır. İşte bu ortak bahçeye iki bomba konulmuş, fakat biri patlamış ve yalnızca sözü edilen evin camları kırılmıştır.

Bu bombalar Türkiye'den Selanik Başkonsolos Yardımcısı Ali Tekinalp tarafından 15 Temmuz 1955'te getirilmiştir. Zamanı geldiğinde Başkonsolos Mehmet Ali Balin tarafından verilen talimatla Oktay Engin'in azmettirmesiyle konsolosluk kavası (hizmetlisi) Hasan Uçar tarafından bombalar bahçeye konulmuştur. Patlama sonrası diplomatik dokunulmazlıkları olduğu için konsolosluk görevlileri Yunanistan makamlarınca kovuşturulmamıştır. Fakat Oktay Engin'le birlikte yargılanan Hasan Uçar 2 yıl ceza almış ve cezasının tamamını çekmiştir.

Oktay Engin o sırada 21 yaşındadır ve Selanik Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde okumaktadır. Babası Batı Trakya Milletvekili'dir. Kendisinin Yassıada'da ifadesinde söylediğine ve Selanik Konsolosu'nun da teyit ettiğine göre, 1951 yılında Gümülcine Lisesi'ni bitirdikten sonra aslında Türkiye'de okamak ister. Fakat kendisi gibilere çok ihtiyacı olduğu ve orada okuması gerektiği söylenir. Batı Trakya Türkleri'nin lideri olması beklenmektedir. Kendisine Türk hükümetince burs verilmektedir. Fakat bu burs diğer öğrencilere verilenden oldukça fazladır. Selanik'teki Türk Konsolosluğu'na sürekli uğrar. Hatta bombaları koyan kavas Hasan Uçar'ı da konsoloslukta o işe aldırmıştır.

9 ay tutuklu kalır. Daha sonra 20-21 Eylül 1956'da Türkiye'ye kaçar ve iltica eder. Fakat Yunanistan'da bomba davası sonuçlanınca azmettirici olarak 3 yıl 6 ay hapis cezası alır. Cezasını çekmesi için Yunanistan tarafından istenir, fakat verilmez. Kısa bir süre sonra Türk vatandaşlığına kabul edilir. Kendisine ve ailesine hükümetçe çeşitli yardımlarda bulunulur. Bakanlar Kurulu kararı ile İstanbul Belediye Eğlence yerleri Kontrol Memurluğu'na getirilir. MİT'te önemli görevlere getirilen Oktay Engin, Emniyet Müdürlüğü Planlama Daire Başkanlığı yaparken 8 Şubat 1992'de Nevşehir Valiliği'ne tayin edilir.

B "kahraman" Çatlı, diğeri gibi artık yaşamıyor.