17 Nisan 2009
Sayı: SİKB 2009/15

1 Mayıs mücadele geleneğimizde elden ele taşınan kızıl bir bayraktır!

Kan ve can bedeli kazanılan bir mevzi!

1 Mayıs işçi sınıfının mücadele tarihinin 127 yıllık mirasıdır. 1886 yılında ABD’nin Baltimor kentinde toplanan İşçi Sendikaları Kongresi’nin 8 saatlik işgünü talebi için mücadeleyi yükselttiği ilk gündür 1 Mayıs. O gün İşçi Sendikaları Kongresi’nin kararı doğrultusunda Amerika çapında yüzbinlerce işçi iş bırakarak alanları zaptetti. 8 saatlik işgünü talebine militan bir şekilde sahip çıktı.

Amerika’da giderek yükselen işçi sınıfı mücadelesinin 1 Mayıs 1886’da ulaştığı bu düzey, burjuva sınıfında panik yarattı. İşçi hareketi provokasyonlar ve şiddet yoluyla bastırılmaya çalışıldı, devlet terörü iyice yoğunlaştırıldı. 1 Mayıs’ı takip eden günlerde polisin yoğun saldırıları yaşandı. 3 Mayıs günü işçilerin düzenlediği bir gösteriye saldıran polis bir göstericiyi katletti.

Ancak işçiler bilenen öfkelerini ertesi gün daha kitlesel ve güçlü bir protesto gösterisiyle ortaya koydular. Haymarket Alanı’nda yağmura rağmen binlerce işçinin katıldığı bir miting gerçekleştirildi. Mitingin dağılmasına az bir zaman kala bir patlama sesi duyuldu. Dağılmaya başlayan kitleye saldırmaya hazırlanan polis taburunun önüne bir bomba düşmüştü. Bu devletin düzenlediği açık bir provokasyondu. Gözü dönmüş polisler gösterici kitlenin üzerine rastgele kurşun sıktılar. Alan kan gölüne dönmüştü.

Bu olayın ardından çok sayıda sendikacı ve işçi önderi tutuklandı. Düzmece iddialara dayanan bir fezleke hazırlandı. Verilen siyasi karar sonucu birçok işçi ağır cezalara çarptırıldı. Albert Persons, Adolph Fischer, George Engel ve August Spies isimli 4 işçi önderi ise idama mahkum edildi. Bu karar 11 Kasım 1887’de infaz edildi. Louis Lingg ise idamına birkaç gün kala yüzünün yarısı patlayıcılarla yokedilmiş bir halde hücresinde ölü bulundu.

ABD burjuvazisi bu uygulamaları ile yükselen işçi mücadelesini durdurabileceğini düşünüyordu. Ancak buna en net yanıt darağacında gözünü kırpmadan ölüme giden işçi önderlerinden geldi. August Spies ölmeden önce “Mezardaki sessizliğimiz, hayattaki konuşmalarımızdan daha etkili olacaktır” diyordu. Nitekim burjuvazinin tüm baskı ve tehditlerine, yoğunlaştırdığı terörüne rağmen 1 Mayıs sadece Amerika’da değil tüm dünya işçi sınıfının birlik, mücadele ve dayanışma sembolü oldu.

1 Mayıs 1886’dan üç yıl sonra, 14-21 Temmuz 1889’da Paris’te toplanan II. Enternasyonal I. Kongresi 1 Mayıs 1890’da tüm ülkelerde gösteriler yapılmasını kararlaştırdı. Gerek 8 saatlik işgünü talebi için, gerekse de 1887’de katledilen dört işçi önderinin anısına birçok ülkede görkemli gösteriler düzenlendi. Dünya işçileri birlik ve dayanışma içerisinde militan bir ruhla alanlara çıktılar. 1891’de Brüksel’de toplanan II. Enternasyonal 2. Kongresi ise 1890 gösterilerinin başarısı üzerine 1 Mayıs gösterilerinin her yıl geleneksel olarak kutlanması kararını aldı.

İşçi sınıfının birlik, dayanışma ve mücadele günü olan 1 Mayıs böylesine zorlu ve can bedeli bir mücadelenin ürünüdür. Tüm dünya işçilerinin bir sınıf olarak burjuvaziye karşı kazandıkları bir mevzidir 1 Mayıs.

Birlik, mücadele ve dayanışma bayrağı elden düşmedi, düşmeyecek!

Türkiye işçi sınıfı daha ilk gelişim evresinden itibaren 1 Mayıslar’a sahip çıkmış, onu mücadele geleneğinin vazgeçilmez bir parçası haline getirmiştir. Öyle ki, kutlandığından bu yana neredeyse her 1 Mayıs sermaye düzeni ile işçi ve emekçiler arasında ciddi bir çatışmaya dönüşmüş, şimdiye kadar 1 Mayıs gösterilerinde onlarca şehit verilmiştir.

Türkiye’de ilk 1 Mayıs kutlamaları 1900’lü yılların başlarına dayanır. 1909, 1911, 1912 yıllarında çeşitli gösterilerle kutlamalar yapılır. Araya emperyalist savaş girer, gösteriler bir süre ertelenir.

1920’li yıllarda 1 Mayıs kutlamaları kitleselleşmeye, etkinleşmeye başlar. Gösterilerin temel hedefi emperyalist işgal, temel talep bağımsızlıktır. 1921 1 Mayısı’nda özellikle taşımacılık sektöründe (vapur işletmeleri, tramvay şirketi vb.) gerçekleşen iş bırakmalar İstanbul’da günlük yaşamı etkilemiştir.

1922 gösterilerinde ise işçiler kitlesel gösteriler ve iş bırakmalarla alanlara çıktılar. Enternasyonal Marşı’nı söyleyerek yürüyen işçiler kızıl bayraklar taşıdılar. 1917 Ekim Devrimi’nin de etkisiyle yükselen sosyalist hareket ve Bolşevizm korkusu Türk egemen sınıflarını baskı ve terör aygıtlarına sarılmaya zorladı. ‘20’li yıllarda gitgide politikleşen 1 Mayıs kutlamaları 1922 gösterilerinden sonra burjuva Kemalist rejim tarafından yasaklandı.

1 Mayıs’a yönelik saldırılar bu kadarla da sınırlı kalmadı. Onun sınıfsal içeriğini boşaltmak, “birlik, dayanışma ve mücadele” kimliğini ortadan kaldırmak için çeşitli oyunlara başvuruldu. Hazırlanan bir kanunla 1 Mayıs “bahar ve çiçek bayramı” ilan edildi. İşçi bayramı olarak kutlanması için ortaya 24 Temmuz tarihi atıldı. Ancak bunların hiçbiri başarılı olmadı. 1 Mayıs devrimci geleneği, militan ruhu ve sınıf kimliği hep korundu ve geliştirildi.

‘60-70’li yıllarda yasaklara ve baskıya rağmen 1 Mayıs tekrar gösterilerle ve direnişlerle kutlanmaya başlandı. DİSK’in kurulmasının ardından militan grev ve direnişlerle dişediş bir mücadeleye girişen işçiler 1 Mayıslar’a da kendi sınıf rengini vermeye başladılar. ‘71 faşist darbesi sınıf ve kitle hareketini kırma yönünde fazla bir başarı sağlayamamıştı. Genç devrimci önderleri katleden sermaye devleti çok geçmeden militan bir sınıf ve kitle hareketiyle karşılaştı. Gençliğin reformizmden kopuşu ve ortaya koyduğu fedakarca tutum Türkiye’nin dört bir yanında kitleleri ayağa kaldırmıştı.

Bu atmosfer içinde 1976 yılında ilk merkezi ve kitlesel 1 Mayıs gösterisi Taksim’de kutlandı. Bu gösteriden itibaren Taksim 1 Mayıslar’ın düzenlendiği bir alan olarak belirlendi. ‘76 1 Mayısı’nın kitleselliği ve görkemi bir kez daha egemenleri korkutmuş ve onları kanlı plan ve hesapların içine sokmuştu.

Gitgide yükselen kitle hareketi ‘77 1 Mayısı’nda bir patlamaya yol açacaktı. Egemen sınıflar böylesine bir kitlesel eylemi aylar öncesinden tezgahladıkları kanlı ve kirli bir tertiple karşıladılar. O gün 500 bin işçi ve emekçi 1 Mayıs coşkusuyla Taksim’de buluşmak için cadde ve sokakları doldurmuştu. Gösteri öncesinde İntercontinental Oteli’nin alana bakan odalarına yerleştirilmiş CİA ve MİT ajanları, kontr-gerilla tetikçileri gösterici kitlenin üzerine ateş açmaya başladı. Bu kanlı tertibin bir parçası olarak alana bakan sokakları tutan kolluk güçleri izdiham ve karmaşayı artırdı, alana giren onlarca panzer insanların ezilerek katledilmesine neden oldu. Toplam 36 emekçi hayatını kaybetti. Binlerce başka örnekte olduğu gibi bu kanlı kontr-gerilla operasyonu da bugün hala aydınlatılabilmiş değil.

Sermaye devleti ‘77 1 Mayıs katliamını bahane ederek Taksim Meydanı’nı ‘78 yılında 1 Mayıs’a kapattı. Fakat buna rağmen Türkiye’nin pek çok yerinde 1 Mayıslar kutlandı.

‘79 yılında da sıkıyönetim gerekçe gösterilerek Taksim Meydanı bir kez daha emekçilere kapatıldı.

12 Eylül 1980 cuntasının ilk işlerinden biri, pek çok demokratik hak ve özgürlüğün yanı sıra, 1 Mayıs kutlamalarını da yeniden yasaklamak oldu. Ağır baskı koşulları altında geçen ‘80’li yılların ilk yarısından sonra 1 Mayıslar 1990’lı yıllara yaklaşırken tekrar canlanmaya başladı. Bunda ‘87’den itibaren canlanan ve ‘89’daki Bahar Eylemleri ile doruğa ulaşan işçi eylemlerinin büyük bir payı vardı.

1989 1 Mayısı’nda Mehmet Akif Dalcı polis kurşunuyla 1 Mayıs şehitleri kervanına katıldı. 1990 1 Mayısı’nda ise Gülay Beceren yine polisin açtığı ateş nedeniyle felç oldu. Tüm bu azgın saldırı ve baskılara rağmen 1 Mayıslar’ın Türkiye’de her yıl daha kitlesel ve coşkulu bir tarzda kutlanmasının önüne geçilemedi. Sermaye devleti yasakladığı 1 Mayıs’lara izin vermek zorunda kaldı. Fakat bu yasal izin hiç de devletin 1 Mayıs düşmanlığına son vereceği anlamına gelmedi, gelmiyor.

Gazi katliamı kitlelerde sermaye devletine karşı duydukları öfkenin daha da artmasına neden oldu. Bu öfke ‘95 1 Mayıs gösterilerinde de yankısını buldu.

‘96 yılında Kadıköy Meydanı’nda toplanmak üzere devrimci örgütlerin oluşturduğu kortejlere açılan ateş sonucunda 3 emekçi yaşamını yitirdi. Fakat bu saldırı yüzbini aşkın kitlenin Kadıköy Meydanı’nı zaptetmesine engel olamadı. Sermaye devletinin provokasyon ve saldırıları alanda ve gösteri bitiminin sonrasında da devam etti. Gösterici kitle o gün Kadıköy Meydanı’nı çatışma alanına dönüştürerek sermaye devletinin 1 Mayıs’ı terörize ederek boğma heveslerini boşa çıkardı.

Sermaye devletinin her türden toplumsal muhalefete yönelik baskı ve zoru devam ederken geniş emekçi kesimler kapitalizmin krizinin sonuçlarını giderek daha fazla hissetmektedir. İşsizlik, yoksulluk, düşük ücret, sosyal hakların daha fazla gaspı, giderek ağırlaşan çalışma ve yaşam koşulları milyonlarca işçi ve emekçiyi derinden etkilemektedir.

2009 1 Mayısı böylesi bir süreçte kutlanacaktır. 1 Mayıs’ın kapitalizmin krizine karşı bir kavga günü, birbirine karşıt iki sınıfın hesaplaştığı bir gün olabilmesi için güçlü ve militan bir biçimde kutlanması gerekmektedir. Kapitalizmin krizine karşı hak ve taleplerini haykıran milyonlarca işçi ve emekçinin 1 Mayıs alanlarında sergileyeceği militanlık ve kararlılık önümüzdeki sürecin seyrini belirleyecektir. 1 Mayıs alanları güçlü, kitlesel ve militan gösterilere konu edilebilirse sermaye iktidarı durup düşünmek, pervasızca saldırmaktan vazgeçmek zorunda kalacaktır. Güçler dengesi işçi sınıfı ve emekçiler lehine değişecektir.

Krizin faturasını onu yaratan kapitalistlere ödetmek, hak ve özgürlükleri kazanmak, başta ‘77 1 Mayısı olmak üzere katliamların hesabını sormak, sınıf mücadelesinin ivmesini yükseltmek ve hızlandırmak için Taksim 1 Mayısı ruhuyla alanlarda olunmalıdır.

Zira dünya proletaryası 1 Mayıs’ı ağır bedeller ödeyerek kazandı. Türkiye işçi sınıfı ise bu geleneği yaşatmak için bedeller ödemekten kaçınmadı, kaçınmayacaktır.

1 Mayıs her yıl yeniden kazanılacak. Gün gelecek 1 Mayıs’ın kızıllığı tüm dünyayı saracak.

Son sözleriyle 1 Mayıs
geleneğimizin öncüleri!

August Spies, Adolf Fischer, Louis Lingg, Albert Parsons, George Engel, Samuel Fielden, Michael Schwab ve Oscar Neebe’nin mahkeme önündeki son sözleri:

August Spies: “Öyle bir zaman gelecek ki; bizim suskunluğumuz, sizin bugün ipe çektiğiniz seslerden daha güçlü olacaktır!”

“(...) Bu mahkemenin önünde ve devletin temsil etmesi gereken halkın önünde, Eyalet Başsavcısını ve Chicago Polis Müdürünü uydurma bir dava tezgahlamakla suçluyorum...”

Fischer: “(...) Ölüme mahkum edilmemi protesto ediyorum, çünkü cinayet işlemedim. Ancak fikirlerimden dolayı öleceksem, bir sözüm yok...”

Lingg: “(...) Sizi tanımıyorum! Sizin yasalarınızı, nizamınızı, kuvvete dayanan yetkinizi tanımıyorum! Bu yüzden asın beni!”

Parsons: “(...) Bu ülkenin yasalarına karşı gelmedim. Ne ben, ne de arkadaşlarım Amerikan vatandaşlarının herhangi bir yasal hakkını ihlal etmedik. Konuşma özgürlüğüne, basın özgürlüğüne, toplanma özgürlüğüne tecavüz edilmeyeceği hakkını savunuyoruz. Anayasanın tanıdığı öz savunma hakkını savunuyoruz; ve Amerikan halkının çok pahalıya kazandığı bu haklarının ellerinden alınmasına karşı çıkıyoruz. Ama iddia makamı, yedi adama ölüm cezası istemekle zaferi kazandığını sanıyor (...)”

Engel: “Hakları yalnız imtiyazlı olanlara göre ayarlayan ve işçilere hiç hak tanımayan hükümete karşı kim saygı duyabilir? Böyle bir hükümete saygım yok benim...”

Fielden: “(...) Bir yanım var ki, öldüremezsiniz...”

Schwab: “(...) İdealimizin bu yıl, ya da gelecek yıl gerçekleşmeyeceğini biliyorum, ama mümkün olduğu kadar yakın bir gelecekte, ileriki bir yılda gerçekleşeceğini biliyorum.”

Oscar Neebe: (*) “Evet, işlediğim suçlar şunlar: Evimde bir tabanca ve pankartlar bulundu. İşçi sendikaları örgütledim. İş saatinin azaltılmasından, işçilerin eğitilmesinden ve işçi gazetesinin yeniden çıkartılmasından yanaydım. Bomba atma olayı ile ilişkim olduğunu, ya da bombanın yanında, yakınında olduğumu gösterecek hiçbir delil yok. Çok üzgünüm, sayın yargıç -yani, mümkünse yapabilirseniz yapmanızı rica edeceğim- yani beni asmanızı; çünkü yavaş yavaş ölmektense, ansızın öldürülmek daha şereflidir. Ailem, çocuklarım var; mezara gidip önüne diz çökebilirler; ama hapishaneye gidip hiç işlemediği bir suçtan dolayı mahkum edilen babalarını göremezler. Söyleyeceklerim bu kadar. Arkadaşlarımla birlikte asılamayacağıma üzgünüm.”

(*) 15 yıl cezaya çarptırılan ve olayla bir ilgisi bulunmayan bir militan işçi