Bu yıl bir değil üç ayrı Newroz’u bir arada yaşadık. Bunlardan ilki devletin resmi “Nevruz”uydu. İkincisi, teslimiyet çizgisinin ruhuna ve gereklerine uygun olarak içi boşaltılan ve Diyarbakır örneğinde görüldüğü gibi salt bir açıkhava konserine dönüştürülen “Nevroz”du. Sonuncusu ise, daha çok kutlamalara izin verilmeyen İstanbul ve Mersin gibi kentlerde Kürt emekçilerinin inisiyatifi ve direnciyle gündeme gelen ve yılları bulan çabalara rağmen Kürt halkının özgürlük ateşinin sönmediğine, söndürülemediğine kanıt oluşturan gerçek Newroz’du.

Ulusal özgürlük mücadelesinin sürdüğü yıllarda Newroz kutlamalarının üzerine kan ve ateşle giden devlet, Türki Cumhuriyetlerle gelişen ilişkilerinin ardından, bir anda Newroz’un gerçekte Nevruz, dolayısıyla “beşbin yıllık Türk bayramı” olduğunu keşfetti. O günden beri gerçek Newroz’un baskı ve terörle engellenmesi ve olanaklı olduğu ölçüde içinin boşaltılması çabalarına, onun bir Türk bayramı olarak asimile edilmesi çabaları eşlik ediyor. Artık her Newroz’da devlet illerde söz konusu ilin üst düzey devlet erkanının katıldığı, halkın ise farkında bile olmadığı resmi törenler düzenliyor. Bu resmi kutlamalarda ateşler yakılıp demirler dövülüyor, devlet yetkilileri arasında medyatik yumurta tokuşturma soytarılıkları sergileniyor.

Newroz kuşkusuz salt Kürtlere özgü bir bayram değildir. Başta Kürtler olmak üzere bir kısım Ortadoğu halkları ile Orta Asya halklarının ortak bayramıdır. Genel planda Newroz onu kutlayan halklar için yeni yılın ilk günü anlamına gelmekte, baharın dirilişini ve canlanışını simgelemektedir. Ama öte yandan Newroz’un, her bir halkın tarihinde ve yaşamında, bu tarih ve yaşamla sıkı sıkıya bağlantılı olarak kazandığı özel bir anlamı ve içeriği de vardır. Tarih boyunca hep ezilmiş, zorla köleleştirilmiş, haklarından yoksun bırakılmış Kürtler için bu, zulme ve köleliğe karşı isyan ve özgürlük anlamına gelmektedir. Nitekim Kürt kültüründe, Kürt mitolojisi ve söylencelerinde, buna uygun bir anlam ve içerik kazanmıştır. Zalim Dehak ve Demirci Kawa efsanesi bunu simgelemekte ve anlatmaktadır.

Newroz’u ulusal özgürlük ve eşitlik arayan Kürt halkının elinde kendisine kölece hükmedenlere karşı etkili bir silaha çeviren de budur. Aynı şekilde, Türk burjuvazisini, Newroz’u zorla bastırmaya, mümkünse sıradan bir bahar bayramı olarak içini boşaltıp yozlaştırmaya ve nihayet “Türk bayramı” iddiasıyla kabaca gaspetmeye yönelten de budur.

Türk burjuvazisi Newroz’u “gerçek Türk bayramı” olarak sunarken, Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nde bu bayramın kutlanıyor olmasını kendine dayanak olarak gösteriyor. Fakat bu sözde dayanağın üstü örtülemeyen temelden çürük yanı şudur: Orta Asya Türk halkları, onların yanı sıra İrani halklar, Afganlar, Beluciler ve başkaları, Newroz’u kendi öz ulusal bayramları olarak benimsiyorlar ve ulusal ölçekte gerçekten kutluyorlar. Oysa Anadolu Türkleri’nin yaşamında böyle bir bayramı yoktur. Bu nedenledir ki, devletin resmi Nevruz soytarılıklarına Türk halk kitlelerinin herhangi bir ilgisi ve katılımı söz konusu değildir.

Üstelik bu, devletin yıllardır özellikle Newroz’u önceleyen günlerde “Türk bayramı” üzerine yürüttüğü tüm yoğun propagandaya rağmen böyledir. Bu çabanın Türk halkı üzerinde en ufak bir pratik etkisi olmamış, o Newroz’u tümüyle kendi dışında, kendine yabancı bir gün olarak görmeye devam etmiştir. Kürtlerde ise durum tam tersinedir. Devlet yıllardır Newroz’u Kürtlere unutturmaya, onların gündeminden çıkarmaya çalışıyor ve bunun için denenmedik yol bırakmıyor. Buna rağmen, zaman zaman acımasızlıkla uygulanan tüm baskı, terör ve engellemelere rağmen Kürtler her Newroz’da geniş kitleler halinde kutlamalara katılıyorlar. Bu olgu, Anadolu coğrafyası üzerinde Newroz’un gerçekte kime ait olduğuna, hangi halk için bir anlam ifade ettiğine en dolaysız ve kesin bir kaıt oluşturmaktadır.

Devletin Kürt halkının özgürlük simgesi olan Newroz’u etkisizleştirmek için asıl çabası ve başarısı, “Türk bayramı” hokkabazlıklarında değil fakat daha başka bir yerdedir. Bunu görebilmek için bu yılın Newroz’unda Diyarbakır’da gerçekleşen sözde kutlamalara bakmak gerekir. Asıl başarı, ulusal özgürlük ve eşitlik talebi hala zorla bastırılan, en temel ulusal hakları hala kabaca inkar edilen bir halkın, buna rağmen karnaval havasında konserlere razı edilmesi, bunlarla avutulmasıdır.

Kürt halkının Newroz’u, tıpkı bugünkü Orta Asya halklarında olduğu gibi neşeli bir bahar bayramı olarak kutlamak yoluna gideceği bir tarihi dönem de elbet gelecektir. Fakat bu özgürlüğün kazanıldığı bir tarihi dönem olacaktır. Kürt halkı yazık ki bundan bugün henüz çok uzak. Ulusal köleliğin hala sürdüğü, ulusal inkarın ısrarla dayatıldığı bir tarihi evrede ve ortamda, Newroz günlerinde isyan ateşi yakmak ve özgürlük istemini haykırmak yerine Sezen Aksu şarkılarına eşlik ederek kendinden geçmek, Kürt halkının büyük fedakarlıklar pahasına ve zorlu mücadelelerle yarattığı değerlerin için boşaltmak, onu yeniden eski uysal ve uyumlu konumuna doğru itmek demektir.

Kuşkusuz devlet bunu kendi öz çabasına değil, hemen tamamen İmralı’da simgelenen teslimiyet çizgisine borçludur. Fakat üzerinde durulmayan temel önemde bir nokta var. İmralı dört dörtlük bir sınıf çizgisidir ve bu çizginin arkasında bugün bilinçli tercihi ve örgütlü gücüyle bizzat Kürt burjuvazisi durmaktadır. Diyarbakır gibi Kürt burjuvazisinin güçlü ve örgütlü olduğu, dahası Kürt halk kitleleri üzerinde de etkili bir ideolojik-politik denetim kurduğu bir kentte son bir kaç yıldır en yumuşak, en uysal ve uyumlu Nevroz gösterilerinin gerçekleşmesi tabiiki rastlantı değildir. İmralı’da devletle gerçekleşen kucaklaşmanın sosyal-sınıfsal izdüşümü, en elle tutulur bir biçimde Diyarbakır üzerinden yansımaktadır.

Fakat bu yılın Newroz kutlamaları teslimiyette ve dolayısıyla mücadeleyle yaratılmış değerlerin tahribatında katedilen mesafeye rağmen, Kürt halkının ulusal özgürlük istemi ve direncinin kırılamadığına da tanıklık etti. İstanbul ve Mersin gibi metropol konumundaki sanayi kentleri, uygulanan tüm baskı ve teröre rağmen, binlerce Kürt emekçisinin ve gencinin militan Newroz gösterilerine sahne oldu. Yüzlerce yaralıya ve geniş çaplı tutuklamalara rağmen bu gösterilerin kitlesel çapta ve saatler boyu sürmesi, bu yılın Newroz’unun en önemli politik kazanımı sayılmalıdır. Bu gösteriler bir yandan devletin inkarcı, yasakçı ve terörist kimliğinin bir kez daha bütün açıklığıyla ortaya çıkmasına ve teşhir olmasına vesile olmuştur. Öte yandan ise Kürt halkının ulusal özgürlük istemlerine bağlılığına ve bu ğurda taşıdığı mücadele potansiyeline tanıklık etmiştir.

Devletin bu kentlerde uyguladığı yasaklar olmasaydı, bu, belki de bu denli açık bir biçimde ortaya çıkmazdı. Fakat bu sonuç kendi başına, devletin bazı illerde kutlamalara yasak uygularken ters tepen bir dargörüşlülükle hareket ettiğini, tümüyle yanlış bir politik tercihte bulunduğunu göstermez. Devlet bazı kentlerde gösterilere izin verirken diğer bazılarında şu veya bu bahaneyle yasaklama yoluna gitmeyi, muhtemeldir ki kendisi için kolayca elde edilebilir bir kazanım saymıştır. İzin verilen kentlerin hatırına izin verilmeyen kentlerde yasağın sineye çekileceğini ummuştur. En kötü durumda, yasağa rağmen ortaya çıkacak gösteri girişimlerinin kolayca bastırılacağını ve bunun ona ayrıca bir avantaj sağlayacağını sanmıştır.

Bütün bu tahmin, umut ya da sanıların sonuçta boşa çıkması, büyük kentlerin Kürt emekçilerinin taşıdığı ulusal direncin ve dinamizmin doğru değerlendirilemediğini ortaya koymaktadır. Fakat öte yandan, paradoksal görünse de, bu sanayi metropollerinde yasaklamalara gidilmesi, tam da sözünü ettiğimiz direncin ve dinamizmin bir ölçüde olsun görülebilmesinden geliyor. Devlet istediği çerçevede tutamayacağına kanaat getirdiği metropollerdeki kutlamaları yasaklama yoluna gitmeyi daha uygun bir tercih saymıştır. Ne de olsa İstanbul ve Mersin Diyarbakır’dan temelden farklı kentlerdir; buralarda emekçiler üzerinde devletin işini kolaylaştıracak dolaysız bir Kürt burjuva sınıf denetimi kurmak kolay değil.

Bir yanda Diyarbakır öte yanda İstanbul ve Mersin’in iki ayrı örneğini oluşturduğu Newroz kutlamaları üzerine dikkatle düşünmek, bundan gerekli sonuçları çıkarmak güncel siyasal bir önem taşımaktadır. Bu Kürt ulusal hareketi bünyesinde, bugün henüz ayrışmamış ve netleşmemiş olmakla birlikte varlığından kuşku duyulmaması gereken temelden farklı iki eğilimin kavranmasında ve değerlendirilmesinde anahtar niteliğindedir. Bunu şimdilik kısaca ve kabaca, devrimci emekçi eğilimi ile Türk burjuvazisiyle bütünleşme yolunu tutan burjuva sınıf eğilimi olarak tanımlamakla yetinelim.