Nike firması yeni bir uygulama başlattı. Bu uygulamadan yararlananlar, ayakkabılarına arzu ettikleri bir sözcüğü yazdırmak yoluyla satın aldıkları ürünü kişiselleştirebiliyorlar. Jonah Peretti, 50 dolar ile birlikte gerekli formu doldurarak ayakkabısına “sweastshop” yazılmasını istedi. Bunun ardından Nike’den aşağıdaki yanıtı aldı. Ve sonrasında karşılıklı olarak şu yazışma gerçekleşti:

Sayın Peretti,

İsteğinizi aşağıdaki nedenlerden dolayı yerine getiremiyoruz:
1) Kişisel isteğiniz başka bir marka ya da isim hakkını taşıyor.
2) Kişisel isteğiniz bir atlet ya da takımın ismini taşıyor.
3) Kişisel isteğiniz boş bırakılmış.
4) Kişisel isteğiniz uygunsuz bir argo taşıdığından anneniz bizi tokatlayacaktır. Eğer başka bir isteğiniz varsa lütfen bildiriniz.

Sayın Nike yetkilisi,

Benim isteğim iptal edildi ancak Nike ismim, sıraladığınız maddeleri ihlal etmiyor. Ben ayakkabılarımın üzerine “sweastshop” yazılmasını istedim. Sweastshop:

1) Başka bir marka değildir,
2) Bir atletin ismi değildir,
3) Boş ya da
4) Argo değildir.

Ayakkabımı yapan çocuk emeğini hatırlatmak için bu ismi seçtim. Lütfen ayakkabımı gönderir misiniz?

Değerli Nike müşterisi,

İstediğiniz size ait Nike kimlik siparişi iptal edilmiş bulunuyor, çünkü bir önceki e-mailinizde seçtiğiniz sözcükler argo içermektedir. Yeni bir kişisel sözcükle siparişte bulunmak isterseniz lütfen nike.com’dan bizi ziyaret ediniz.

Değerli Nike temsilcisi,

Benim seçmiş olduğum kişisel sözcüğün uygunsuz bir argo olduğu yorumunu yapan müşteri servisinizin düşüncesine katılmıyorum. Webster’s sözlüğüne göre, “sweastshop” İngilizce’de kullanılan bir sözcüktür ve argo değildir. Bu sözcüğün anlamı şudur: “İşçilerini düşük ücretle uzun saatler boyunca kötü çalışma koşulları altında çalıştıran dükkan ya da fabrika”. Bu sözcük 1892 yılından beridir kullanılmaktadır. Bu nedenle sizin ilk mektubunuzdaki kriterler ile ilişkisi yoktur. Nike’ın kişisel sözcükler programının reklamının yapıldığı web sayfanızda “seçmeye ve kim olduğunuzu göstermeye özgürlük” yazıyordu. Kendi ayakkabımı yapabilme ve ‘sweastshop’ işçilerini destekleme fırsatı için çok heyecanlanmıştım.Umarım benim özgürlüğümü ve yorumumu dikkate alır ve siparişimi reddetme kararınızı gözden geçirirsiniz.

Değerli Nike müşterisi,

Nike Kişisel Sözcük uygulamasıyla ilgili web sayfasındaki uygulamalar dikkate alınırsa, Nike yapılan kişisel başvuruları 24 saat içinde iptal etme hakkına sahiptir, uygunsuz ya da basit bulduğumuz şeyleri kendi ürünlerimizin üzerine yazmak istemeyiz. Ne yazık ki bu kurallar bizi, zaman zaman bazı istekleri geri çevirmek zorunda bırakmaktadır. Bu kurallar çerçevesinde size siparişinizi başka bir sözcükle değiştirmenizi öneririz.

Değerli Nike Temsilcisi,

Benim ricam için harcadığınız zaman ve emek için çok teşekkür ederim. Ayakkabılarımı bir başka sözcükle değiştirmeye karar verdim. Ancak sizden küçük bir ricada bulunmak istiyorum. Ayakkabımı yapacak olan 10 yaşındaki Vietnamlı kızların renkli fotoğrafını bana gönderir misiniz?

“Seçmeye ve kim olduğunuzu göstermeye özgürlük”. İşte çok uluslu tekellerden biri olan Nike’nin özgürlük anlayışı, daha doğrusu küresel kapitalizmin özgürlük anlayışı.
Kapitalizm önce insanları kişiliksizleştiriyor. En az 50 dolar vererek bir Nike ayakkabı alan ve bu sayede bir statü kazanmayı düşleyen kızla; bu ayakkabıyı üretmek için en az 12 saat hiçbir güvencesi olmadan, sağlıksız koşullarda çalışan ayakları çıplak Vietnamlı kız...

İşte bu çelişki kapitalizmin gerçek yüzünü ortaya çıkarıyor. Vietnamlı kız açlık, yoksulluk ve kötü yaşam koşullarıyla boğuşurken Nike bu kızın emeğini sömürerek milyonlarca dolar kazanıyor ve servetine ‘bu küçük kızların umutlarını, sevinçlerini ve yaşamlarını çalarak’ servet katıyor.

İşte bir Nike öyküsü, işte kapitalizmin gerçek yüzü!..