Tahran Zirvesi ve Türkiye’nin büyüyen açmazları

Astana üçlüsü olan Rusya, Türkiye ve İran’ın İdlib ve Suriye sorununu görüşmek üzere gerçekleştirdikleri Tahran buluşması, masanın devrilmemesine rağmen anlaşmazlıkla sonuçlandı. Bu durum, Tayyip Erdoğan‘la Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında canlı yayında yapılan ateşkes polemiğiyle adeta dünyaya duyurulmuş oldu. Erdoğan’ın 12 maddelik bildiriye ne edip edip “ateşkes” ifadesinin eklenmesi gerektiğini birçok kez dile getirmesi, Putin tarafından azarlanmanın ötesinde işe yaramadı.

Putin, Erdoğan’ın ateşkes önerisini “Erdoğan genel olarak ateşkeste haklı. Ancak orada silahlı muhalifler yok. IŞİD ve Nusra adına nasıl ateşkesten söz edebiliriz” sözleriyle yanıtladı ve onu azarlayacak şekilde reddetti. El Kaide, IŞİD ve bağlantılı örgütlere karşı operasyonları sürdürme kararlılığını ortaya koydu. Bunun üzerine Erdoğan’ın “Bu gruplara silah bırakma çağrısını buradan, bu zirveden yapalım” sızlanmasının ardından söz alan İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin de “Bu gruplara silah bırakma çağrısı yapıyoruz, onaylıyoruz” demesi ve “Suriye’deki bütün terörist güçlerin yok edilmesi gerçekleşinceye kadar mücadeleye devam edileceği” biçiminde kararlılık göstermesi Erdoğan’ın perişanlığını derinleştirdi.

Zirvenin sona ermesinin ardından Erdoğan, “Sivil halkın korunması, terörist unsurların ayrışması ve İdlib’in mevcut statüsünün korunması önem arz ediyor. Burada atılacak yanlış adımların yankıları her tarafta hissedilecektir” dedi ve “Terörle mücadele kisvesi altında sahada oldubittilere gidilmemesi gerektiğini” dile getirdi. Putin ise “Bizim önceliğimiz Suriye’nin terörizmden tamamen temizlenmesidir. Özellikle İdlib’de kademeli olarak durumun istikrara kavuşması için adımları ele aldık. Sivil halkı korumak bahanesiyle teröristleri korumak kabul edilemez” dedi. Fırat Nehri’nin doğusundaki ABD unsurlarının varlığına dikkat çeken Ruhani de “ABD’yi Fırat’ın doğusundan çıkmaya zorlayalım, çünkü krizin devam etmesindeki en büyük etken ABD’dir” dedi.

Tüm bunlar, üçlünün İdlib konusunda bir görüş ayrılığı içinde olduğunu ve Türkiye’nin operasyonu önlemeye çalıştığı gibi çeteleri de koruma tutumu içinde olduğunu gösterdi. Ruhani ve Putin ise operasyon konusundaki kararlılığını dile getirdi.

İdlib’de gerginlik tırmanıyor

Suriye’de çetelerin elindeki kritik şehir olan İdlib’de gerginlik tırmanıyor. Rusya ve İran’ın desteğiyle birçok bölgeyi çetelerden temizleyen Suriye ordusu, İdlib’i de çetelerden kurtararak kontrolü ele geçirmek istiyor. Bilindiği üzere Astana anlaşması çerçevesinde İdlib, çatışmasızlık alanlarından biri olmuş ve aynı anlaşmanın bir tarafı olarak Türkiye, İdlib’de 12 askeri gözlem noktası kurmuştu. Anlaşmaya göre, tarafların terörist olarak kabul ettiği grupların bu alanda temizlenmesi ve “ılımlı” grupların da siyasi müzakerelere katılmasının sağlanması gerekiyordu. Bu görev Türkiye’ye verilmişti. Fakat Türkiye, Astana anlaşması çerçevesinde aldığı görevi ve verdiği taahhütleri halen yerine getirmiş değil. Getirmeye niyeti olmadığı gibi işi de giderek zorlaşıyor. Suriye ordusunun, Rusya ve İran’ın desteğiyle İdlib’i kurtaracak bir askeri operasyon yapmasını durdurma şansı da yok gibi görünüyor.

Amerikan emperyalizmi ve Batılı müttefikleri de, İdlib’deki operasyonu durdurmak istiyor. Zira Rusya, İran ve Suriye cephesinin güç kazanması, onun Suriye‘deki gücünün zayıflaması ve Fırat’ın doğusunda işgal ettiği bölgelerden de çekilmesi gerektiği anlamına geliyor. ABD’nin bölgedeki varlığının hiçbir meşruiyeti olmadığı da düşünüldüğünde çetelerin ABD tarafından kirli çıkarları uğruna bir araç olarak kullanılacağı anlaşılıyor. Dolayısıyla ABD, besleyip büyüttüğü, para ve silaha boğduğu çeteleri Suriye ile müttefiklerini zayıflatmak için provokasyon amacıyla kullanacaktır. Katliamcı çeteler sürüsüne kimyasal silah tiyatrosu sahneleterek Suriye’ye saldırmayı meşrulaştırmayı hedefliyor. Nitekim hem ABD hem de Rusya’nın, bölgede kimyasal silah kullanılacağından ısrarla söz etmeleri boşuna değildir.

ABD Başkanı Donald Trump, kimyasal silah saldırısını ve Suriye’nin müttefikleri aracılığıyla yapacağı operasyonu kastederek “Katliam olursa ABD çok kızacak” açıklamasında bulundu. Bu tür bir saldırının, “zaten trajik olan çatışmada pervasız bir tırmanmaya” ve “yüz binlerce insanın hayatına” mal olacağını belirtiyor. Bunun için de “insani” amaçlarla “Amerika Birleşik Devletleri ve müttefikleri, hızla ve uygun bir şekilde yanıt verecek” diye buyuruyor. Oysa Washington’ın, olası bir müdahale tehdidinin, herhangi bir insani kaygıyla alakası olmayacağı biliniyor. ABD; Irak’a karşı yürüttüğü savaştan Libya ile Suriye’deki rejim değişikliği operasyonlarına ve Yemen’e karşı sürdürdüğü barbarlığa vb. kadar, toplamında milyonlarca yaşama mal olan ve ülkeleri harabeye çeviren kanlı müdahalelerin mimarıdır. Dolayısıyla eğer ABD emperyalizmi Suriye’ye karşı yeni bir saldırı başlatacak olursa bu, ABD’nin Ortadoğu’ya egemen olma, İran ve Rusya’nın hem Suriye’deki hem de genel olarak Ortadoğu’daki etkisini zayıflatma biçimindeki çıkarlarını güçlendirmek için olacaktır

Bir kimyasal silah saldırısı üzerine kopartılan fırtınalar henüz dinmemişken ve herhangi bir kimyasal saldırısı da henüz gerçekleşmemişken ABD, yasak olan fosfor bombalarını Suriye’de kullanmaktan çekinmedi. Böylece saldırgan ve savaşçı bir tutum sergilemek için gerektiğinde bahanelere de ihtiyaç duymadığını ve çıkarlarının gerektiği her durumda çılgınlıklara başvurabileceğini göstermiş oldu.

Karşılıklı yapılan tehdit ve hamleler, atılmakta olan adımlar İdlib üzerinden Suriye’deki gelişmelerin kapsamlı ve tehlikeli bir sürece evrilebileceğinin işaretlerini vermektedir. Zira söz konusu olan küresel devlerin karşı karşıya gelmesi ve hegemonya kavgasında üstünlük kurma çabasıdır. Bundandır ki yansıyan haberlere göre, Rusya 26 savaş gemisini ve 36 uçağı Akdeniz’e göndermiş durumda. ABD’nin de bölgeye azımsanmayacak güçler yerleştirdiği ileri sürülüyor. Moskova, Pentagon’un, 56 güdümlü füze taşıyan USS Sullivans savaş gemisini yeniden Basra Körfezi’ne sevk ettiğini ve B-1B stratejik bombardıman uçaklarının Katar’daki El Udeyd Hava Üssü’ne yeniden konuşlandırıldığını iddia ediyor. Tüm bunlar elbette ki nedensiz değildir.

Türkiye’nin kirli hesapları ve iflası

Türkiye, İdlib’e yönelik bir askeri operasyona “katliam”, “göç dalgası” ve “ulusal güvenlik” vb. bahanelerle kesin olarak karşı çıkıyor. Engelleyemediği durumda ise süreci uzatmak derdindedir. Dolayısıyla caydırıcı olmak için 12 gözlem noktasını tahkim etmeye çalışmaktadır. Bu çerçevede Suriye ordusunun İdlib operasyonuna hazırlanmasından bu yana Hatay ve Kilis’teki sınır kapılarından İdlib’e askeri sevkiyat gerçekleştirmektedir.

Tahran Zirvesi’nin ardından Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın, İdlib bölgesinde Türk askeri varlığı sürdükçe Rusya ve Suriye’nin operasyonu göze alamayacağını söyleyerek cihatçılara “kalkan” olacağını ima etmesi, Erdoğan’ın ise “Türkiye, özellikle Suriye’nin siyasi, coğrafi gerçek bütünlüğü sağlanana kadar bölgedeki varlığını korumakta kararlıdır” biçimindeki açıklaması, sorunun Türkiye için İdlib’in de ötesinde olduğunu ve Suriye ile ilgili kirli emellerinden kolayca vazgeçmediğini gösteriyor. Öte taraftan da ABD ve Batılı emperyalistlerin saldırgan açıklamalarını ise bir imkan olarak gördüğü, dahası umudu buraya bağladığı anlaşılıyor. Gerek ABD‘nin YPG’yi Suriye’de kendi “müttefiki” olarak görmesi, gerekse Türkiye’nin ekonomik krizini ağırlaştıran yaptırımlar uygulaması nedeniyle Washington ile giderek artan bir gerilim yaşamasına rağmen Erdoğan hükümeti yine de umudu ABD ve Batılı müttefiklerine bağlamış durumdadır. ABD ile yürütülen diplomasi trafiği, Almanya, Fransa ve Rusya ile yapılması düşünülen toplantı bu umudun ifadesidir.

ABD ve Batılı emperyalistlerin tüm tehditlerine rağmen Suriye ordusu ve Rusya İdlib’in çevresine bir süredir yığınak yapmakta, hava ve topçu saldırıları düzenlemektedir. Zirve öncesi artan bu saldırılar zirvenin yapıldığı gün ve zirve sonrasında da devam etti. Zira, Rusya-Suriye-İran, bir taraftan Tahran’daki zirvede uzlaşma zemini bulması için diplomasiyi etkin bir şekilde kullanırlarken diğer taraftan İdlib’e yönelik saldırıları arttırarak “operasyon konusunda kararlı olduklarını” Türkiye’nin yanı sıra ABD ve müttefiklerine de göstermiş oldular. Öte tarafta Türkiye’nin Astana’da üstlendiği sorumluluk ve verdiği sözler vardır ve bunları tutmak zorunluluğuyla karşı karşıyadır. Zira Türkiye, başka nedenlerin yanı sıra çeşitli vesilelerle Rusya’nın kendisine hava sahasını açması nedeniyle de Rusya’ya adeta mecbur durumdadır. Yanı sıra Suriye’nin başlatacağı bir operasyonda askeri gözlem noktalarındaki birliklerin Suriye ordusuyla çatışmaya girmesi durumunda Rusya’yı karşısında bulacaktır. Bu yüzden Türkiye’nin bir kez daha Amerikan müdahalesine umut bağlamaktan başka çaresi bulunmamaktadır. Bunun faturasının ağır olacağı ise sır değildir.

Türkiye’nin yeni Osmanlıcı dış politikası çoktan iflas etti ve bölgesel aktör olma hayalleri tuzla buz oldu. Putin’in canlı yayın resti ve azarlaması, ABD’nin yaptırımları, Türkiye’nin ekonomik ve siyasi olarak nasıl nefessiz kaldığını, tüm kabadayılıklarına rağmen emperyalistlere nasıl da muhtaç olduğunu gösterdi. Bu çaresizlik içinde Türkiye, emperyalist güçler arasında savrulmalar yaşayacak ve boynundaki emperyalist kölelik zincirine yeni halkalar eklenecek ve emperyalizmin kirli çıkarlarına tetikçilik yapmaya devam edecektir.

Tahran’da üçlü Suriye zirvesi

Suriye hükümetinin Rusya ve İran’ın desteğiyle İdlib operasyonu hazırlıkları sürerken, Astana sürecinin garantör ülkeleri Rusya, İran ve Türkiye’den devlet yetkililerinin katılımıyla 6 Eylül’de Tahran’da üçlü zirve gerçekleştirildi.

Devlet başkanlarının konuşma yaptığı zirvede, Rusya ve İran adına konuşan Putin ve Ruhani; Suriye’nin toprak bütünlüğünün sağlanması için terör örgütlerinin temizlenmesi, Suriye hükümetiyle ortak çalışma, Suriye’nin kaderine kendi halkının karar vermesi ve yeni anayasa sürecinin işletilmesi vurguları yaptı.

Türkiye adına konuşma yapan AKP şefi Erdoğan aynı söylemleri tekrarlayarak İdlib’deki kirli çıkarlarını şöyle savundu: “Benzer kaygıları en az sizler kadar bizler de duyuyoruz. Ancak İdlib gibi her şeyin iç içe olduğu bir yerde teröristlere karşı mücadelede zaman ve farklı yöntemlere ihtiyaç var.”

“Türkiye’nin İdlib konusundaki hassasiyeti ve kararlılığının doğru anlaşılması” demagojisiyle bölgedeki kirli çıkarlarını gizleyen Erdoğan, cihatçı çetelerle ateşkes ilanı talebini dile getirdi. Ayrıca ülkedeki işgal ettikleri topraklarda kalmaya devam edeceklerini de sözlerine ekleyen Erdoğan Suriye hükümetiyle ortaklık konusunda şu ifadeleri kullandı: “Ülkemizin sağladığı örtülü güvencenin, kendi halkına yönelik katliamları hâlâ hafızalarımızda olan Esed rejiminin insafına bırakılmasına rıza gösteremeyiz.”

Erdoğan’ın ateşkes talebine yanıt veren Putin, Nusra ve IŞİD’in masada yer almadığını ve onlar adına karar veremeyeceklerini vurguladı. Putin sonrasında da tüm çetelere silah bırakma çağrısı yapılmasına destek verdiğini belirtti.

Sonuç bildirgesi

Zirvenin ardından 12 maddelik sonuç bildirgesi yayınlandı. Suriye Arap Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı, toprak bütünlüğü vurgularının yer aldığı bildirgede, cihatçı çetelerle ilgili üç ülkenin “IŞİD, Nusra, El Kaide ve IŞİD’le bağlantılı diğer oluşumların tamamen ortadan kaldırılmasında işbirliğini sürdürme kararlılığının teyit edildiği” ifade edildi. Ayrıca ülkedeki ateşkes rejimine katılmış grupların söz konusu gruplardan “ayrıştırılması” noktasına da işaret edildi.

Suriye’deki ihtilafın Suriyelilerin öncülüğünde ve sahipliğinde siyasi çözümle son bulacağı vurgulanan bildirgede, Soçi’de düzenlenen Suriye Ulusal Diyalog Kongresi’nin kararlarıyla uyumlu bir şekilde sürecin ilerletilmesi vurgusu yapıldı.

Suriye’de yerlerinden edilenlerin evlerine dönebilmesi için “gerekli şartların oluşturulması” ifadelerinin de yüzeysel olarak yer aldığı bildirgede, bir sonraki üçlü zirvenin Rusya’da yapılacağı belirtildi.

TSK İdlib’de çetelere desteğini sürdürecek

AKP şefleri İdlib’de konuşlandırdığı cihatçı çetelerin hamiliğini yaparak “ateşkes”, “saldırmazlık” çağrıları yaparken, bölgedeki işgali sürdürmeyi ve saldırı hazırlığını da elden bırakmıyor.

Suriye’de işgal ettiği bölgelere askeri sevkiyatını sürdüren sermaye devleti, son olarak da komando birliklerini İdlib sınırına sevk etti. Erdoğan’ın sözcüsü İbrahim Kalın’ın TSK bölgede konuşluyken operasyon olmayacağını öne sürmesinin ardından yapılan sevkiyatta, çavuş, subay ve astsubaylardan oluşan komando birliklerinin bulunduğu kaydedildi. Ayrıca zırhlı personel taşıyıcıları ve lojistik araçların olduğu askeri konvoyun Hatay’a ulaştığı ifade edildi.

Diğer yandan, sermaye devletinin hamiliğini yaptığı ve Suriye hükümetinin operasyonunu ağız birliğiyle “işgal” diye tanımlayan ÖSO çetesinden, TSK’dan aldıkları desteğe ilişkin açıklama yapıldı. ÖSO komutanı Ahmed Rahal, İdlib’e konuşlandırılan TSK birliklerinin buradan çekilmesinin söz konusu olmadığını belirterek TSK’dan mühimmat ve silah desteği almaya devam edeceklerini söyledi.