26 Aralık 2014
Sayı: SYKB 2014/01 (51)

Rusya’da otomobil işçilerinden grev hazırlığı

Rusya ve Doğu Avrupa’nın en büyük otomobil üreticisi konumunda olan AvtoVAZ’da uzunca bir süredir sendikalarıyla birlikte mücadele yürüten ancak fabrika yönetiminin taleplerine kulak asmadığını gören öncü işçiler, önümüzdeki günlerde daha çok sayıda işçiye ulaşmayı ve sonuca gitmek için grev silahını devreye sokmayı planlıyorlar.

Otomobil işçileri mitingle uyardı: “Grev!”

AvtoVAZ işçileri son olarak 14 Aralık Pazar günü fabrikanın kurulu bulunduğu Tolyatti’de miting gerçekleştirdiler. Yaklaşık 600 kişinin katılımıyla gerçekleşen mitingde kendilerine dayatılan düşük ücretleri ve kesinti politikalarını protesto eden AvtoVAZ işçileri, sendikaları “Yedinistva” (Birlik Sendikası) öncülüğünde bir kez daha taleplerini haykırdılar.

Mitingde işçilerin örgütlenme yürüttüğü Yedinistva Sendikası adına Genel Başkan Pötr Zolotarev bir konuşma yaptı.

Mitingin iki temel amacını “AvtoVAZ’daki ‘küçülme’ politikasına karşı çıkmak ve ücretlerde artış talep etmek” olarak tanımlayan Zolotarev, aynı zamanda fabrika yönetimine “toplu iş uyuşmazlığı” sürecinin başlatılması için çağrıda bulunduklarını ifade etti. Bu sürecin fabrika yönetimiyle yapılacak müzakerelere de öncülük edeceğini belirten Zolotarev, taleplerin karşılanmaması durumunda greve gitmelerinin mümkün olduğunu vurguladı.

İşçiler mitinge üzerinde “Grev!” yazan kızıl flamaların yanı sıra “Kesintilere hayır!”, “Ücret ve emeklilik garantisi istiyoruz!”, “Kahrolsun optimizasyon!”, “AvtoVaz’dan elinizi çekin!”, “Bo Anderson; bizim işe ihtiyacımız var, hikayeye değil!” ve “VAZ’ı Komsomol inşa etti; Bo, sakın bizim yerimize karar vermeye kalkma!” şiarlarının yazılı bulunduğu el yapımı dövizleriyle katıldılar.

Hedef daha fazla işçiye ulaşmak

Mitingde yaptığı konuşmasında, “toplu iş uyuşmazlığı” prosedürünün başlayabilmesi için fabrikadaki işçi sayısının salt çoğunluğuna ulaşmaları ve buna tekabül olarak 30 binden fazla işçiden imza toplamaları gerektiğini kaydeden Zolotarev, yasalara göre bu sürecin ardından patronların kendileriyle müzakere masasına oturmak zorunda kalacağını belirtti. Belirttikleri sürecin başlaması için imza toplayacak aktif işçilerle iletişime geçme çabasında olduklarını söyleyen Zolotarev, önümüzdeki süreçte AvtoVAZ yönetimi tarafından sözlü olarak dile getirilecek tüm tekliflerin yazılı belgeler halinde sunulmasını isteyeceklerini de vurguladı.

AvtoVAZ işçileri 31 Ekim günü de sendikaları öncülüğünde Tolyatti’de miting düzenlemiş, işten çıkarmaların durdurulması ve ücretlerin yükseltilmesi taleplerini yinelemişlerdi. Otomobil işçileri sendikası söz konusu miting aracılığıyla fabrika yönetimine işçilerin taleplerini görüşme teklifinde bulunmuş ancak bu teklif şirket yönetimince dikkate alınmamıştı.

AvtoVAZ’ın genel resmi

SSCB bünyesinde kurulduğu 1966-1971 yılları arasında VAZ, 1971 sonrasında ise AvtoVAZ adını kullanan ve “Lada” başta olmak üzere birçok markada otomobil üretimi sürdüren fabrikada 2014 yılı Ağustos ayı rakamlarına göre 56 binin üzerinde işçi çalışıyor.

Sermayesiyle Rusya ve Doğu Avrupa’nın en büyük hafif otomobil üreticisi olan AvtoVAZ’ın aynı zamanda uluslararası otomobil tekelleriyle de ortaklıkları bulunuyor.

2008 yılında AvtoVAZ’ın hisselerinin yüzde 25’ini satın alan Fransa sermayeli otomotiv tekeli Renault, 2014 yılı Aralık ayı rakamlarına göre Japonya sermayeli ortağı Nissan ile birlikte bu rakamı yüzde 67.1’e çıkardı. 2008’deki ilk ortaklık adımının ardından Lada, Renault, Nissan ve Datsun marka otomobillerin üretimlerini birlikte gerçekleştirmeye başlayan AvtoVAZ’ın geri kalan hisseleri ise Rusya devletinin kontrolündeki Rostec’e ait. 2015 yılında “AvtoVAZ-Renault-Nissan” ortaklığının daha da geliştirilmesinin hedeflendiği otomobil tekellerince yapılan açıklamalara da yansımış durumda.

Kapitalizmin bildik senaryosu:
“Kriz var, fatura işçilere!”

Bir yandan tekellerin daha da büyüme adımlarına konu olan AvtoVAZ, diğer yandan da kapitalizmin “kriz varsa faturayı işçiler ödemeli” şeklinde süregelen bilindik senaryosuna konu oluyor.

Gelinen noktada daha da hissedilir bir hal alan krizin yükünü “hafifletmeye” çalışan AvtoVAZ yönetimi, özellikle 2014 yılı başından itibaren bu bahaneyle “kesinti ve küçülme” adı altında işçiler aleyhine birçok uygulama devreye sokmaya çalıştı. 2014 yılı Ocak ayında İsveçli Bo Anderson’un yönetim kurulu başkanlığına getirilmesinin hemen ardından işçilere yönelik kıskacı daha da daraltmaya başlayan yönetim, “işçilerin kendi rızalarıyla işten ayrılmalarını özendirmek” adı altında bir baskı uygulaması devreye soktu. İşçilerin tazminat haklarından kâr etmek ve çalışan sayısında azalmaya gitmek için gündeme alınan bu teklife göre; Şubat ayında kendi isteğiyle işten ayrılacak işçilere 5 aylık; Mart ve Nisan ayında kendi isteğiyle işten ayrılacak işçilere ise sırasıyla 4’er ve 5’er aylık maaşlarının verileceği ifade edildi.

İşçilere reva görülen sefalet ücretleri ise bu toplam tablonun ve acı kapitalist senaryonun tamamlayıcı karesini oluşturuyor. “Rusya’daki araba satışlarındaki azalma ve ülke pazarının içinde bulunduğu kriz hali” gerekçesiyle yıl sonuna dek beyaz yakalıları da içine alarak çalışan sayısını azaltmayı hedefleyen AvtoVAZ’da 2014 yılı Ekim ayı sonu itibariyle işçilerin ortalama ücretleri 28 bin ruble (yaklaşık 475 dolar) olarak ifade ediliyor.

Kriz de sınıf hareketi de derinleşmeye gebe

Ukrayna üzerinden gelişen ve gün geçtikte daha da derinleşen krizin temel taraflarından olan Rusya’da ekonomi, gerek Donetsk-Lugansk bölgesindeki fiili savaş hali gerekse de Ukrayna’daki yeni yönetimi güçlendirmek adına AB emperyalistlerinin ve ABD’nin kendilerine uyguladığı yaptırımlarla birlikte daha da belirgin biçimde girdaba girmiş durumda. Ancak bu aynı girdap, AvtoVAZ örneğinde de görüldüğü gibi, Rusya pazarı pastası üzerinde büyük dilimleri bulunan sermaye gruplarını da içine alma ve krizi daha da kapsamlı bir noktaya vardırma potansiyeline sahip. Bu tabloya, Rusya tarafının da karşı tarafa uygulamaya çalıştığı yaptırım politikaları eklenince kriz denklemi daha da sert ve karışık bir hal alıyor.

Bölgeyi içine alan kapitalist krizin daha da derinleşmesiyle birlikte önümüzdeki günlerde faturanın işçi ve emekçilere daha ağır biçimlerde kesilmek isteneceği, bu aynı sürecin bölgedeki sınıf mücadelesi açısından da çetin bir alan açabileceği söylenebilir.

Notlar:

* Tolyatti, Rusya Federasyonu’nun Volga Federal Bölgesi’nde bulunan Samara Oblastı’na bağlı bir şehirdir. 1927-1964 yılları arasında İtalyan Komünist Partisi Genel Sekreterlik görevini yürüten Palmiro Togliatti’nin 21 Ağustos 1964 tarihinde yaşamını yitirmesinin ardından SSCB yönetimi tarafından AvtoVAZ fabrikası çevresinde bölgede inşa edilecek yeni kentin adının Tolyatti olmasına karar verildi.

* 15 Ağustos 1966 tarihinde Moskova’da İtalyan Fiat firması ile SSCB yönetimi arasında Togliatti bölgesinde bir otomobil fabrikası kurulması yönünde anlaşma imzalandı. 3 Ocak 1967 tarihinde ise SSCB Komünist Partisi Genç Komünistler Birliği (Komsomol) Merkez Komitesi yayınladığı duyuruyla tüm üyelerini otomobil fabrikası inşaatına katılma çağrısı yaptı. Bu çağrının ardından ülke genelinden binlerce Komsomol üyesi Togliatti şehrine gelerek fabrika inşaatı çalışmalarında gönüllü olarak yer aldı.