Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Enstitüsü (DİSK-AR), TÜİK, SGK, ILO ve Eurostat verileri üzerinden iş cinayetleriyle ilgili bir rapor hazırladı.

‘İş kazalarının’ %90’ı kayıtdışı

Bu rapora göre iş cinayetlerinin yüzde 90’ı kayıtdışı. Her on iş kazasından yalnızca bir tanesi SGK kayıtlarına yansıyor. Son yayınlanan SGK istatistiklerinde 2012 yılı için ‘iş kazası’ sayısı sadece 74 bin 871 iken, TÜİK 2013 verilerine göre bu rakam 706 bin olarak görülüyor. İki veri arasında zamansal uyumsuzluk bulunsa da aradaki devasa fark kayıt dışı ‘iş kazalarının’ ne kadar yüksek olduğunu ortaya koyuyor.

‘İş kazaları’ artıyor

TÜİK verilerine göre ‘iş kazalarının’ sayısı SGK verilerinin yaklaşık 9,5 katı. Aynı veriye göre her 100 kayıtlı ‘iş kazasının’ yaklaşık 1’i ölümlü olarak gerçekleşiyor. Söz konusu oran TÜİK verilerine yansıtıldığında 2002 yılı için iş cinayetinde kaybettiklerimizin olası sayısı 7 bine kadar ulaşıyor.

2002-2005 yıllarında ortalama kayıtlı iş cinayeti sayısı 898 iken 2006-2012 yıllarında bu sayı 3’te 1 oranında artarak bin 223’e ulaştı. Her üç kayıtlı iş cinayetine bir yenisi eklenmiş durumda. Raporda, AKP hükümetleri döneminde resmi rakamlarla 11 bin 282 kişinin ‘iş kazalarında’ hayatını kaybettiği belirtiliyor. Ancak kayıt dışı ‘iş kazası’ oranları dikkate alındığında ölenlerin sayısının on binlerle anılacağı ifade ediliyor.

İşe bağlı sağlık problemi yaşayanların sayısı 895 bin. Çalışanların yüzde 80’i fiziksel sağlığını, yüzde 9’u ruhsal sağlığını olumsuz etkileyecek etmenlerle birlikte çalışıyor. İşçilerin yüzde 19’u kaza riskiyle çalışırken, yüzde 14’ü de kimyasal madde, toz duman veya zararlı gazlara muhatap kalıyor. Yüzde 15’iyse zor duruş şekline veya harekete maruz kalıyor. Her yüz çalışandan 7’si zaman baskısı ve aşırı çalışma yükünün basıncı altında ruhsal sorunlar yaşıyor.

2012-2013 dönemi arasında ‘iş kazası’ sonucunda 3 gün ve üzeri iş yerinden uzak kalacak şekilde yaralananların sayısı 299 bin, işe bağlı meslek hastalığı sonucunda aynı sürelerle işten uzak kalanların sayısı 162 bin. Geçirmiş olduğu kaza/sağlık sorunu nedeniyle yeniden işe başlayabileceğini düşünmeyenlerin sayısı sadece 1 yıl içinde, ‘iş kazası’ geçirenler için 9 bin, işe bağlı sağlık sorunu yaşayanlarda 117 bin kişi. Buna karşın bugüne kadar kalıcı iş göremezlik sorunu yaşayanlar arasında SGK’dan gelire sahip olanların sayısı sadece 62 bin.

Madenlerde taşeronlarla birlikte artış var

En çok ‘iş kazası’ yaşayan ve en çok sağlık sorunu yaşayanlar ise madenciler. Her 10 işçiden biri yıl içinde ‘iş kazasına’ muhatap kalırken, her 20 işçiden biri işe bağlı sağlık sorunu ile karşılaşıyor. İş cinayetlerinin sıklıkla yaşandığı madencilik iş kolunda taşeron işçi sayısındaki artış dikkat çekici. Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu bünyesinde resmi olarak 6678 taşeron işçisi çalışıyor.

Raporda şunlar ifade ediliyor: “Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu kapsamındaki kadrolu işçi sayısı ise 2012 yılında 4575 olarak verilmektedir. Dolayısıyla sektörde taşeron çalıştırma genel bir hal almaktadır. Soma örneği ise taşeron çalışmanın resmi kayıtların çok ötesinde bir yaygınlığa sahip olduğunu göstermektedir. Devlet Denetleme Kurulu Raporlarında, bir çeşit taşeron ilişkisi olan rödovansla işletilen kömür işletmelerinde yapılan iş güvenliği denetimlerinde ocakların birçoğunda henüz koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin beklendiği ölçüde yerleşmediği, metan gazı ve göçük risklerine karşı tedbirlerin yeterince alınmadığının tespit edildiği, bununla birlikte, rödovanslı sahalarla iç içe özel firmalar tarafından taşeron vasfı ile çalıştırılan ve işçi sayıları 5–10 kişiden ibaret birçok küçük, kayıt dışı maden ocaklarının da faaliyet gösterdiğine dikkat çekilmektedir. ”

Madenlerde her yıl ortalama 43 kişi öldü

“Güvenilirliği son derece şüpheli resmi kayıtlara göre son 10 yılda madenlerde yaşanan iş kazalarında her yıl ortalama 43 kişi hayatını kaybetmiş durumdadır. Sektörde iş kazası oranı 2002-2012 döneminde 2,5 kat artış göstermiştir. Sektörde AKP döneminde yaklaşık olarak her üç iş kazasına ilave olarak yeni bir iş kazası gerçekleşmiştir. İş kazalarında madencilik sektörünün payı 2009-2012 yılları arasında 2002-2008 yıllarına göre yüzde 8’den yüzde 13’e yükselmiştir.

Türkiye AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında ölümlü iş kazalarında açık ara öndedir. AB üyesi 27 ülke için ortalama ölümlü iş cinayeti oranı istihdam edilen 100 bin kişi başına 2,1 iken, Türkiye’de bu oran 14,3’tür. Yani yaklaşık 7 kat fazladır. Ölümlü iş cinayeti oranın en düşük olduğu ülke yüz binde 0,9 ile Hollanda iken, Hollanda’yı yüz binde 1,2 ile Almanya ve İsveç takip etmektedir. Hollanda ile Türkiye arasındaki fark 16 kata ulaşmaktadır. Türkiye’ye iş kazası oranında en yakın ülke olan Kıbrıs’ta ise bu oran Türkiye’nin yaklaşık üçte biri kadardır. Türkiye madencilik sektöründe ise AB-27 ülkelerinin ortalama değerinden 16 kat daha fazla ölümlü iş kazası ile karşılaşmaktadır.”

Maden ölümlerinde ülkeler arasında birinciyiz

“Türkiye ILO tarafından sağlanan veri tabanında 2011 yılı için madenlerde ölümlü iş kazası sıklığı oranında verisi olan ülkeler arasında birinci sıradadır. Türkiye’yi Arjantin takip etmektedir. Ancak Arjantin verisinde taş toprak sektörü de verilere dahil edilmiştir. Aynı zamanda Arjantin için meslek hastalıkları da veri kapsamında değerlendirilmiştir.”